توتيای دريايی     SEA URCHIN

 (منبع :کتاب جانورن دریایی خطرناک - خلیج فارس و دریایی عمان - نویسنده : رسول  زارع زاده )

 جهت دیدن دهها تصویر رنگی مربوط به مطالب زیر به اصل کتاب رجوع کنید

 

 

توتیای دریایی یا خارپُشت دریایی یک جانور آبزی کوچک خاردار است که تمامی اقیانوس‌های جهان یافت می‌شود.

توتیای دریایی از زیرشاخه خارزیان (Echinozoa)، رده خارداران (Echinoidea) است.

پوستهٔ آن گِرد و پوشیده از تیغ است و اندازه آن در سن بلوغ میان ۳ تا ۱۰ سانتیمتر می‌باشد.

توتیاها جانورانی  همه چیز خوارهستند که بستر دریاها را تمیز می‌کنند. این جانوران در نگاه اول بی‌جان به چشم می‌آیند. دهان این جانوران دارای دندان و اندام جونده بسیار پیچیده‌ای است

رنگ آن‌ها معمولاً سیاه، سبز، زیتونی، قهوه‌ای، بنفش و قرمز است.

توتیاهای دریایی همانند دیگر خارپوستان قرینگی پنج‌گانه دارند (که پنج پاری نامیده می‌شود). حرکت آن‌ها به‌وسیلهٔ صدها پای لوله ای کوچک، شفاف و چسبناک انجام می‌گیرد. 

در هنگام شنا در سواحل دریاهایی مثل خلیج فارس باید مواظب گذاشتن پا روی توتیا و فرو رفتن تیغ‌های آن در پا بود اگرچه خطرناک نیست ولی آزاردهنده است

توتیاهای دریایی بیشتر جلبک می‌خورند ولی از بی‌مهرگانی مانند صدف سیاه ،اسفنج دریایی و ستاره های شکننده نیز تغذیه می‌کند. توتیای دریایی غذای مورد علاقه شنگ دریایی و مارماهی گرگی  است

يكي از جانوران زيبا و به ظاهر گياه مانند بستر درياها كه در همه مناطق دريايي پيدا مي شود و تقريباً همه كساني كه با دريا سروكار داشته اند اعم از شناگران ، غواصان و صيادان هنگام پياده روي در مناطق كم عمق دريا درد ناشي از فرو رفتن خارهاي اين جانور را در كف پايشان احساس كرده اند (( توتياي دريايي –  Sea Urchin)) است . شايد به جرات بتوان گفت كه توتياها در بين تمامي موجودات خطرناك دريايي از نظر زخمي كردن و ايجاد جراحت براي انسانها مقام اول را دارا مي باشند . چرا كه اين موجودات فراواني قابل توجه اي دارند و در تمامي مناطق دريايي خصوصاً مناطق كم عمق بوفور ديده مي شوند.

توتياي دريايي از رده خارداران دريايي ( Echinoidea ) مي باشد ، آنها را به کمک خارهای دراز و متحرکی که از اسکلت داخلی جانور خارج شده‌اند به آسانی می‌توان شناخت . بيش از 700 گونه توتيا در دنيا شناخته شده است كه همه آنها داراي خار و شكلي كروي و داراي رنگهايي متنوع و زيبا مي باشند و در نواحي كم عمق تا بسيار عميق دريا زندگي مي كنند . اكثر گونه ها داراي خارهايي سمي مي باشند . بدن توتياي دريايي كروي و گرد بوده با يك پوسته گچي ، از اين پوسته يا پوست جانور خارهاي نوك تيز و سفت بسيار زيادي خارج شده است ، خارها براي محافظت‌ ، حركت و گير انداختن غذا استفاده مي شوند .

 

 اكثر گونه هاي توتياي دريايي در قسمت كم عمق دريا و معمولاً بر روي ماسه ها ي كف دريا يا در ميان صخره هاي مرجاني زندگي مي كند . در روز مانند يك گياه ثابت و بيحركت هستند ولي در شب شروع به حركت كرده و در جستجوي غذا روان مي شوند و معمولاً بسوي نقاط كم عمق دريا حركت مي كنند . غذاي اصلي آنها خزه ها و جلبكهاي دريايي مي باشد ، آنها همچنين از بي مهرگان ، صدف هاي دوكپه اي و موجودات ريز كف دريا و ماهيان مرده مي توانند تغذيه كنند .

 دهان توتياها بصورت حفره ايي مدور بوده كه در قسمت تحتاني و زيرين جانور قرار دارد ، در داخل اين دهان پنج دندان وجود دارد كه در يك سطح و دايره وار در كنار هم قرار گرفته اند و قادرند هر چيزي را كه در بستر درياها قرار دارد براحتي خرد كرده و فرو دهند . دندانها براي كشيدن غذا به داخل ، پاره كردن ، خرد كردن و بلعيدن غذا استفاده مي شوند . در واقع توتياها تمييز كننده بستر درياها مي باشند .

 مخرج توتياها در قسمت فوقاني و بالايي جانور قرار دارد . توليد مثل توتياها بصورت تخم ريزي در آب مي باشد ، ابتدا توتياي نر اسپرمهاي خود را خارج كرده و در آب مي ريزد و سپس توتياي ماده تخمهاي خود را خارج كرده ، اسپرمها و تخمها با يكديگر در آب برخورد كرده و به هم     مي چسبند و از تركيب آنها يك توتياي جديد  بوجود مي آيد .

 در هنگام شب و زماني كه دريا طوفاني و داراي موج است توتياها با موج خود را به مناطق كم عمق براي پيدا كردن غذا مي رسانند و به همين دليل روز پس از آن آنها بوفور در ساحل و نقاط كم عمق دريا ديده مي شوند ، آنها حتي در اين مواقع به نردبان قايقها چسبيده تا از خزه روي آن تغذيه كنند .

موجوداتي كه از توتياها بعنوان غذا استفاده مي كنند و پوست گچي آنها را شكافته و از مواد دروني آن تغذيه مي كنند شامل : خرچنگها ،  ماهيان ، حلزونهاي دريايي ، سمور آبي ، پرندگان دريايي و بعضي از انسانها مي باشند .

 توتياي دريايي در ميان اهالي جنوب به (( زو زو )) و (( خار خارو )) معروف مي باشد و داراي گونه هاي مختلفي مي باشد ، برخي از گونه هاي آن كه در سواحل جنوب بوفور يافت مي شوند شامل گونه هاي زير مي باشد :

 توتياي دريايي سياه يا تيغ بلند ( Black Sea Urchin – Long Spine ) :  مشهورترين گونه توتيا بوده ودر سواحل جنوب بوفور يافت مي شود و عموماً اين گونه معرف توتياي دريايي مي باشد ،  خارهاي اين گونه سمي و خطر ناك مي باشد . اين توتيا داراي خارهاي بلندي مي باشد ، خارها نوك تيز و سفت مي باشد ، طول خارها از چند سانتيمتر تا 33 سانتيمتر مي تواند باشد . توتياي دريايي سياه در مناطق و آبهاي گرم زندگي مي كند و عموماً در آبهاي كم عمق و صخره هاي مرجاني ديده مي شود و به توتياي خزه خوار معروف است ، آنها همچنين قادرند با خارهاي بلند خود غذاهايي را كه در آب معلق بوده به دام انداخته و تغذيه كنند ، رنگ آنها سياه و ارغواني مي باشد .

 توتياي تاجي ( Diadem Urchin ) : اين توتيا در مناطق و آبهاي گرم و بيشتر در ميان صخره هاي مرجاني ديده مي شود ، تغذيه آنها از مرجانها ، اسفنجها و خزه هاي دريايي مي باشد ، داراي يكسري خارهاي كوتاه به رنگ سياه و يكسري خارهاي بلند به رنگ سفيد و قهوه اي مي باشند كه اين خارهاي كوتاه و بلند با رنگهاي متنوع ، زيبايي خاصي را به توتيا مي دهند .

 توتياي آتشين ( Fire Urchin ) : اين توتيا در مناطق و آبهاي گرم ، صخره هاي مرجاني ، مناطق ماسه اي ، خليجها و در ميان قلوه سنگهاي دريايي و در مناطق كم عمق دريا ديده مي شود .يك گونه بزرگ توتيا مي باشد ولي داراي خارهاي كوتاه و سمي مي باشد كه هنگام فرو رفتن در بدن درد بسیار شديدي را بوجود مي آورد .

 توتياي دريايي مت ( Math Sea urchin ) : اين توتيا در مناطق و آبهاي گرم و بيشتر در صخره اي مرجاني و يا در ميان درز و شكاف سنگها ديده مي شود و از گونه هايي است كه فراواني قابل توجه اي داشته و در آبهاي كم عمق زندگي مي كند ، تغذيه آنها از خزه و جلبكهاي دريايي مي باشد ، خارهاي آنها نوك تيز و در پايه بسيار ضخيم و مخروطي شكل مي باشد .

 توتياي دلار ماسه اي يا سكه ي ماسه اي ( Sand Dollar Urchin ) : يكي از گونه هاي بسيار زيباي توتيا مي باشد كه گاهاً آن را با مرجانها اشتباه مي گيرند وبسيار شبيه به يك سكه بزرگ مي باشند و در برخي از كتابها اين توتيا را با نام (( مرجان سكه ايي )) معرفي مي كنند . اين توتيا به شكل يك صفحه گرد برآمده مي باشد كه يك برآمدگي شبيه يك گل پنج پر  بر روي آن به زيبايي نقش بسته است . در آبهاي گرم و مناطق گرم ، مناطق ماسه اي و صخره اي زندگي مي كند و در آبهاي بسيار كم عمق و عميق تا عمق 75 متري ديده مي شود و از ميكروارگانيسمهاي بين ماسه ها و سنگها تغذيه مي كند  . البته این گونه توتیا فاقد خارهای سمی می باشد .

 

  توتياي دريايي گلي ( Flower Sea Urchin ) :  توتياي گلي با ظاهري شبيه به بوته گل كوچك و زيبا اگر چه به لحاظ نداشتن خار شبيه ديگر توتياها نيست ولي يك گونه توتيا مي باشد ، اين توتيا در مناطق گرم و آبهاي گرم و در ميان صخره هاي و سنگهاي كف دريا و در مناطق كم عمق زندگي مي كند و از خزه ها و جلبكهاي دريايي و موجوداتي كه در كف دريا هستند تغذيه مي كند ، توتياي گلي خطرناكترين گونه توتياها مي باشد .

 

خارهاي همه گونه هاي توتياي دريايي حاوي سم بوده كه قدرت اين سم در گونه هاي مختلف با هم تفاوت دارد ، اين سموم آنچنان قوي نيستند كه سبب ناراحتيهاي شديد شوند و تنها مي توانند سبب عفونت جزيي و درد تا زمانيكه در بدن بوده شوند .

 توتياي دريايي سياه كه داراي خارهاي بلندي مي باشد فراوانترين گونه توتيا مي باشد و در همه جا در اندازه هاي مختلف ديده مي شود و در قسمتهاي بسيار كم دريا نيز بخوبي وارد شده و سبب جراحت افرادي شده كه در ناحيه كم عمق پياده روي مي كنند . بيشترين آسيب را توتياي دريايي سياه در بين همه گونه هاي توتياي دريايي به شناگران و غواصان بي احتياط وارد مي كند .

 

هنگامي كه بدن و خصوصاً پاي فردي با نوك تيز خارهاي توتياي دريايي  برخورد نمايد اين خارها به بدن فرو رفته و شكسته مي شوند و تكه اي از خار در بدن باقي مي ماند ، در اين هنگام فرد فوراً احساس سوزش شديدي مي كند ، سپس آن ناحيه قرمز رنگ شده و ورم مي نمايد و درد افزايش مي يابد ، مصدوم احساس بيحالي و خستگي مي نمايد ، درد امكان دارد تا ساعتها ادامه داشته باشد ، تا زمانيكه خارها در بدن هستند درد و سپس عفونت وجود خواهد داشت و شايد تا ماهها درد ادامه داشته باشد  و بايد توجه داشت كه خارها بخودي خود و در اثر مرور زمان از بدن خارج نمي شوند و بايد در همان ابتداي جراحت آنها را خارج نمود و در صورت نياز بايد از محل مورد نظر توسط پزشكان براي شناسايي دقيق محل خارها عكسبرداري شده و با عمل جراحي خارها خارج شوند . چنانچه خارها در نواحي حساس بدن نظير پاشنه كف پا ، نزديك مفاصل ، سينه ، سر ، نخاع و سيستم عصبي بدن باشند به هيچ عنوان خودتان اقدام به خارج كردن خارها نكنيد و اين كار را بر عهده گروه پزشكي بگذاريد .

  

  خطرناكترين گونه توتياها ، توتياي دريايي گلي ( Flower Sea Urchin ) مي باشد زيرا قدرت سمشان بسيار بيشتر از توتيا هاي ديگر مي باشد . توتياي گلي بر خلاف ساير توتياها داراي خارهاي سمي نيست  بلكه  اندامهاي سمي آنها به شكل حفره هاي مدوري مي باشد . اين حفره هاي مدور به شكل گل بوده و تعداد بسيار زيادي از آنها سطح بدن توتيا را پوشانده اند . توتياي گلي كاملاً  شبيه يك بوته گل زيبا كه از گلهاي كوچكي تشكيل شده است مي باشد به همين خاطر آن را توتياي دريايي گلي مي نامند .

 در داخل حفره هاي مدور يا اندام گل مانند توتياي گلي آرواره هايي به شكل گاز انبر قرار دارد كه حاوي سم مي باشند و براي محافظت توتيا بكار برده مي شوند . اين آرواره ها در حالت عادي باز هستند ، بر روي آنها موهايي بسيار ريز كه گيرنده هاي حسي هستند قرار دارد ، به محض تماس بدن هر جانوري با اين موها و تحريك آنها  فوراً آرواره ها بسته مي شوند و  نوك تيز آرواره هاي گازانبري  به داخل بدن جانور فرو رفته و سم را تزريق مي كنند ، آرواره ها پس از بسته شدن و به دام انداختن مهاجم ديگر باز نمي شوند وتا زمانيكه مهاجم به آنها چسبيده اين آرواره ها با قدرت در داخل بدن مهاجم باقي مي مانند ، امكان دارد همزمان چندين اندام گلي توتيا در اثر تماس سبب جراحت و تزريق سم به داخل بدن مهاجم شوند .

 به محض تماس دست يا پا با توتياي گلي و تزريق سم احساس درد بسيار شديدي بوجود مي آيد ، بدنبال آن ضعف و سستي ، ناتواني ، بي حسي و فلج عضله گزيده شده  ، ناتواني صحبت كردن و اختلال در تنفس خواهد بود ، پس از 15 دقيقه درد ممكن است كاهش يابد و تا يكساعت بعد درد كاملاً از بين برود اما ضعف و سستي امكان دارد تا 6 پس از آن همچنان ادامه داشته باشد و چنانچه اقدامات درماني براي مصدوم بموقع انجام نشود امكان مرگ نيز خواهد بود .

 

  پيشگيری       Prevention                                    

1-   هنگام پياده روي در مناطق كم عمق دريا هميشه كفشي ساق بلند با تختي ضخيم و محكم به پا داشته باشيد تا پايتان را از خارهاي توتيا محافظت نمايد .

2-   هنگام شنا و غواصي از كفش و دستكش ضخيم استفاده نماييد تا در اثر برخورد ناگهاني با خارهاي توتيا مجروح نشويد .

3-   از قدم زدن و شنا كردن در آبهاي گل آلود خودداري كنيد ، چرا كه عموماً در آبهاي گل آلود توتياها ديده نمي شوند و سهواً پا بر روي آنها گذاشته مي شود .

4-   از شيرجه زدن در مناطق كم عمق كه احتمال حضور توتيا است جداً خودداري كنيد چرا كه امكان دارد صورت يا سينه و يا ديگر نقاط بدن با نوك تيز خارهاي توتيا برخورد نمايد .

5-   از برداشتن و دست زدن به هر گونه توتيا جداً خودداري كنيد .

6-   از نزديك شدن به توتياي گلي و احياناً برداشتن آن جداً خودداري كنيد ، توتياي گلي تا ساعتها پس از خروج از آب قدرت آسيب رساندن را دارد .

7-   هنگامي كه دريا طوفاني است از قدم زدن ، شنا كردن و غواصي جداً خودداري كنيد چرا در اين مواقع امكان دارد بر اثر برخورد با يك موج و از دست دادن تعادل با خارهاي توتيا برخورد نماييد .

8-   غواصاني كه در شب كار مي كنند بايد بسيار مراقب باشند تا با توتيا برخورد نكنند چرا كه توتياها در شب بسيار فعال شده و براي پيدا كردن غذا حركت مي كنند ، بهتر است قبل از غواصي در شب تمرينات و تكنيكهاي مربوط به اين غواصي را تمرين كرده و كاملاً آگاه باشند .

9-   هنگام غواصي شب در زمان ورود و خروج از قايق بايد مواظب نردبان قايق كه در آب قرار دارد و خزه زده است باشيد چرا كه احتمال دارد توتيا براي خوردن خزه ها به آن چسبيده باشد و سبب مجروح شدن  شما شود .

10-  هميشه هنگام غواصي با داشتن شناوري خوب و رعايت فاصله از كف دريا و صخره ها از برخورد با خارهاي توتيا جلوگيري كنيد .

 

  كمك های اوليه    First Aid                                   

1-   در هنگام بروز حادثه ، خونسردي خود را حفظ  كرده  و سعي كنيد آرام باشيد و به مصدوم كمك كنيد تا هر چه سريعتر از آب خارج شود .

2-   مصدوم را به هيچ عنوان حركت ندهيد ، چرا كه حركت سبب بالا رفتن جريان خون خصوصاً در ناحيه گزيدگي شده و اين كار سبب گسترش سم در داخل بدن مي شود ، بدترين كار ممكن اين است كه مصدوم روي پايي كه گزيده شده است راه برود ، اينكار سبب مي شود تا خارها بر اثر فشار ، بيشتر در بدن مصدوم فرو رفته و جراحتها عميقتر شود .

3-  زخم را با آب شيرين شستشو دهيد .

4-  تكه هاي خار كه در محل گزيدگي باقي مانده است را با دقت خارج كنيد .

5-  براي خارج كردن تكه هاي خار هرگز سعي نكنيد پوست را سوراخ كرده يا بشكافيد ، اينكار سبب خونريزي و نفوذ سم به بافتهاي ديگر مي شود .

6-  چنانچه محل فرورفتگي خارها نزديك مفاصل و نقاط حساس بدن باشد هرگز خودتان اقدام به خروج خارها ننمايد و اينكار بر عهده پزشكان گذاشته تا در صورت لزوم از محل مورد نظر عكسبرداري كرده و با عمل جراحي خارها را خارج كنند .

7-  زخم را با آب و صابون شستشو داده و تميز كنيد تا هر گونه آلودگي ناشي از باكتريهاي آب دريا و خار توتيا پاك شود .

8-  زخم را در آب داغ 43 تا 45 درجه سانتيگراد براي مدت زمان 30 تا 90 دقيقه قرار دهيد ، گرما مي تواند اثر سم را از بين برده و درد را كاهش دهد ، آب بايد به اندازه اي داغ باشد كه مصدوم بتواند تحمل كند و بيشتر از 50 درجه سانتيگراد نباشد ، چنانچه درد كاهش نيافت   مي توان يك دوره ديگر زخم در آب داغ قرار داد .

9-  توجه داشته باشيد كه سم توتيا ها ، سم قوي نيست ولي اگر اقدامات اوليه و خصوصاً در آب داغ قرار دادن را انجام ندهيد ، امكان دارد مسئله ساز شده و محل زخمها عفونت كند .

10-     سم توتياي دريايي سم بسيار ضغيفي است و پادزهر براي اين سم ساخته نشده است ،  لذا از تزريق هر نوع پادزهر خودداري كنيد .

11-     زخم را بخيه يا نوار پيچي نكنيد ، مگر براي خونريزي ها و بريدگي هاي شديد ، به علت وجود سم زخمها عفونت مي كنند و اجازه دهيد تا عفونت از محل زخم خارج شود ، بستن يا بخيه زدن غير ضروري زخم سبب مي شود تا سم در بدن باقي مانده و سلول هاي سمي فرصتي براي تكثير و سپس انتشار به اعضاء ديگر را داشته باشند

.

توتیای بنفش

Green Sea Urchin

Red Sea Urchin

White Sea Urchin

Long Spined Sea Urchin

Pencil Urchin

برای عکسای بیشتر در گوگل با نام sea urchin سرچ کنید

نظرات شما عزیزان:

:: موضوعات مرتبط: جانوران دریایی خطرناک، ،
:: برچسب‌ها: توتیای دریایی,